Genderprijs voor thesis over seksuele migratie

[18-11-2010]

Met zijn etnografische thesis over seksuele migratie en stigmabeheersingsstrategieën wint antropoloog Wim Peumans de Marguerite Lefèvreprijs voor Genderstudies. "Je komt als homoseksueel de grenzen van etnische solidariteit veel sneller tegen. Het behoren tot een bepaalde etnische groep kan bovendien ook voor discriminatie zorgen binnen de homowereld.”

“Vroeger focuste onderzoek zich op economische en politieke migratie, maar vandaag is migratie een heel complex gegeven en zijn er ook mensen die omwille van hun seksualiteit hun geboorteland verlaten,” zegt Peumans. “In de Benelux was hier nog geen onderzoek naar gedaan, seksualiteit komt hoe dan ook weinig aan bod in migratieonderzoek. Ik heb voor mijn thesis gesproken met twaalf migranten van de eerste generatie en één migrant van de anderhalve generatie: zijn ouders zijn naar België gekomen toen hij een jaar of vijf was. Bij allemaal werd hun seksualiteit op bepaalde momenten en plaatsen gestigmatiseerd – ik heb gekeken naar hun stigmabeheersingsstrategieën en de rol die migratie heeft op hun seksuele identiteit.”

Stigmabeheersingsstrategie

“Tien van de mensen waarmee ik gesproken heb, waren echt seksuele migranten. Voor acht van hen was migratie bovendien een bewuste stigmabeheersingsstrategie. Allemaal ervaren ze in Europa meer vrijheid. De mate van die vrijheid wordt bepaald door hun etnische afkomst, klasse en legale positie. Iemand die hier illegaal is, is veel meer afhankelijk van landgenoten voor werk en een dak boven zijn hoofd en heeft dus minder vrijheid in hoe hij hier met zijn seksualiteit omgaat. Je komt als homoseksueel de grenzen van etnische solidariteit veel sneller tegen. Het behoren tot een bepaalde etnische groep kan bovendien ook voor discriminatie zorgen binnen de homowereld.”

“Voor sommigen is de vrijheid veelomvattend. Zo heb ik gesproken met een Amerikaanse lesbienne die een hoge functie heeft in Brussel en stelde: ‘We create our own realities.’ Ze kan zich hier met mensen omringen die haar accepteren zoals ze is. Daar tegenover staat de Algerijn Farid, wiens broer ondertussen ook in België woont. Hij weet daardoor dat Farid homo is en heeft hem bijvoorbeeld verboden naar de begrafenis van hun vader te gaan. Voor Farid heeft de situatie zich dus in zekere zin gedeeltelijk verplaatst. Hij stelt: ‘Je probeert dingen. Als het lukt, dan lukt het. Als het niet lukt, lukt het niet.’ Dat is een heel andere visie op de maakbaarheid van het leven.”

Coming out

“De holebigemeenschap wordt vaak als één monolithisch gegeven bestempeld, maar in werkelijkheid is ze heel divers en heterogeen. Mijn thesis is een uitnodiging om die verschillen en de invloeden van klasse, etniciteit en legale positie daarop te zien. Neem bijvoorbeeld ook de coming out. De klassieke modellen gaan ervan uit dat iemand één keer ‘uit de kast moet komen’. Maar in werkelijkheid moet je als homoseksueel telkens weer voor je geaardheid uitkomen, wat voor heteroseksuelen helemaal niet het geval is. Het is een proces dat nooit stopt, dat je op heel verschillende manieren kan doorlopen en waar migratie ook zijn invloed op heeft. Zo heeft Khalid uit Egypte nog nooit met zijn ouders over zijn seksualiteit gesproken, ook al is hij er zeker van dat ze weten dat hij homo is. Het feit dat hij hier woont, maakt dit zwijgen – onder andere uit respect voor hun gevoelens en cultuur – ook makkelijker. De westerse cultuur is volgens Khalid sterk verbaal, maar je hoeft een seksuele identiteit niet te proclameren, je kan ze ook simpelweg dragen.”

“Minh, de migrant van de anderhalve generatie, kreeg Vietnamese waarden mee zoals respect voor ouderen. Vrijheid van meningsuiting is een westerse waarde waar hij minder voeling mee heeft. Dus spreekt hij uit respect voor zijn ouders binnen de Vietnamese gemeenschap niet over zijn homoseksualiteit, terwijl hij er veel opener mee omgaat in de stad waar hij studeert. Hij gebruikte onder andere tekenen in zijn bewustwordingsproces van zijn gevoelens voor zijn beste vriend. Hij kwam via het surfen ook terecht bij Furry-tekeningen. Furries zijn antropomorfische dierenpersonages met menselijke persoonlijkheden en kenmerken. Waar heteroseksuelen op de leeftijd van veertien de eerste – of volgende – stappen zetten in hofmakerij, zocht Minh naar tekeningen waar mannelijke furries met elkaar aanpapten. Dat het ‘maar’ tekeningen waren, maakte de drempel lager. Hij keek niet naar echte mensen, dus het kon wel.”

Ruggensteun

“De Marguerite Lefèvreprijs gaat naar een studie die een belangrijke bijdrage levert aan het wetenschappelijk inzicht in de problematiek van gender en genderverhoudingen. Mijn onderzoek gaat niet over de klassieke man-vrouwverhoudingen. Ik kijk hoe seksualiteit en gender niet hetzelfde zijn, maar soms wel heel erg met elkaar verbonden zijn. Ik heb nog nooit een prijs gewonnen, dus ik geniet hier beslist van. Het is ook een mooie ruggensteun om aan mijn doctoraat te beginnen bij het Interculturalism, Migration and Minorities Research Centre. Daarin zal ik kijken naar de relatie tussen islam, homoseksualiteit en migratie in Vlaanderen en Brussel. De klemtoon ligt op het leven hier als holebi met een moslimachtergrond en de relatie tussen iemands seksualiteitsbeleving en zijn religieuze identiteit.”

“In de lente komt er in de reeks ‘Minderheden in de samenleving’ bij Acco een boek uit met daarin mijn thesis, aangevuld met reflecties van anderen over bepaalde aspecten van mijn onderzoek. Ik ben geen rechtswetenschapper, weet dus niet veel over asielaanvragen. Maar seksuele migratie is wel een thema dat in de asielprocedure aan bod komt. Dus zullen Jan Beddeleem van WISH (Werkgroep Internationale Solidariteit met Holebi's) en Kenneth Mills van çavaria (de voormalige Holebifederatie, red.) kijken hoe homoseksualiteit in de Belgische asielprocedure wordt behandeld. Floris Parrein en Philippe Gérard van de K.U.Leuven kijken naar de rol die homoseksualiteit speelt in het Europese en Belgische vreemdelingenrecht. Andere gastauteurs zijn Gert Hekma van de Universiteit van Amsterdam en Momin Rahman van Trent University. Meestal eindigt een thesis op de planken van de bibliotheek. Mijn thesis zal hopelijk op heel wat meer boekenplanken eindigen.”

De Academische Stichting Leuven kent de Marguerite Lefèvreprijs voor Genderstudies tweejaarlijks toe aan een studie die een belangrijke bijdrage levert aan het wetenschappelijk inzicht in de problematiek van gender en genderverhoudingen. Meer informatie over de Marguerite Lefèvreprijs voor Genderstudies: http://www.kuleuven.be/asl/prijzen/lefevre.htm